Ο Άγιος Πρόδρομος, βρίσκεται στην κεντρική Χαλκιδική. Απέχει από την πρωτεύουσα, τον Πολύγυρο, μόλις 14 km. και από την Θεσσαλονίκη 50 km. Μετά την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας, υπάγεται στον Δήμο Πολυγύρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, το χωριό κατοικείται από 452 κατοίκους, οι οποίοι ως επί το πλείστον ασχολούνται με την γεωργία, την κτηνοτροφία, την εστίαση και τουρισμό, ή εργάζονται στα μεταλλεία Γερακινής (και παλαιότερα στου Βάβδου).

Η γραφική τοποθεσία στην οποία είναι χτισμένος ο Άγιος Πρόδρομος, με τον Ρεσετνικιώτη ποταμό - ή Τρανό λάκκο, ο οποίος αποτελεί μία από τις πηγές του Ολύνθιου - να διαρρέει το χωριό, τα παραδοσιακά σπίτια και την αναπαλαιωμένη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (χτισμένη το 1851), το καθιστούν πόλο έλξης πολλών επισκεπτών. Στις παραδοσιακές ταβέρνες - 9 στον αριθμό - ο επισκέπτης μπορεί να γευτεί το πασίγνωστο σουβλάκι Αγίου Προδρόμου, παραδοσιακό ψωμί και γλυκά, μέλι, καφέ κτλ.

Σημαντικές εορτές αποτελούν η Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, το πανηγύρι στο εξωκλήσι του Αγίου Προδρόμου στις 28-29 Αυγούστου, το οποίο μάλιστα από τα παλαιά χρόνια συγκέντρωνε πλήθος πιστών, το πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου, του Αη-Γιώργη, του Αη-Λια, της Αγ. Άννας.

Στην μακραίωνη ιστορία του, στο χωριό έχουν διασωθεί και πολλά έθιμα, όπως “Οι Φουταροί”, που ψάλουν τα τοπικά κάλαντα την παραμονή των Θεοφανείων, “Οι φουτχιές” που ανάβουν στις πλατείες του χωριού την παραμονή της Γεννήσεως του Αγίου Προδρόμου στις 23 Ιουνίου, το παραδοσιακό μασκάρεμα των παιδιών τις Απόκριες, η λιτανεία της ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής και άλλα πιο ξεχασμένα, όπως “Οι Λαζαρίνες”, “Το έθιμο της σ’χωρήσεως”.

29/5/09

Γράμμα των κατοίκων Ρεσιτνικίων στη Μονή Σιμωνόπετρας

Εξώφυλλο
Τω Πανοσιωτάτω αγίω Καθηγουμένω και λοιπούς Πατέρας της Ιεράς και Σεβασμίου Μονής Συμοπέτρας.
Εις Άγιον Όρος
Εσώφυλλο
Τω πανοσιωτάτω κυρίω Καθηγουμένω Σερεφείμ, και λοιπούς πατέρας, της Ιεράς και σεβασμίας Μονής της Συμοπέτρας, αδελφικώς ασπαζόμεθα!
Ελάβαμεν την από της 13 Μαΐου επιστολήν σας και ανέγνωμεν καλώς τα γραφόμενά σας, πλην σας ειδοποιώμεν ότι, την ημέραν όπου έφθασεν ο άνθρωπός μας εδώ, την ιδίαν ημέραν προς το εσπέρας έφθασε και ο εδικός σας απεσταλμένος με όλα τα τακτικά έγγραφα, και την επιστολήν του Μοναστηρίου, τα οποία ανέγνωσεν ο ίδιος και ακούσαμεν όλοι μας, και επειδή ήτον βράδι, εμείναμεν σύμφωνοι να μετρήσωμεν τα χρήματα το πρωί.
Την δε επαύριον ημέρα Κυριακή, εις τας 11, εκάθησεν όλην την ημέραν εδώ και συνομιλίσαμεν όλοι μας τακτικά φρόνιμα και αγαπημένα παρόν και ο άνθρωπός σας, και εμείναμεν σύμφωνοι να του μετρήσωμεν τα χρήματα το πρωί την δευτέραν εις τας 12 και ο ίδιος είπε, πολλά καλά ας είναι το πρωί τα λαμβάνω.
Το δε πρωί τον επροσκαλέσαμεν εις την οικίαν του κοντζάμπασι δια να λάβη το ποσόν το οποίον ήτον έτοιμον εις το σανήδι. Τι μας απεκρίθηκεν; Υπάγω εις τα Σανά δια ολήγην δουλιά όπου έχω και επιστρέφω, αλλά δεν τον ξαναείδαμεν έφυγεν και προς είδησίν σας.
Τη 24 Μαΐου 1850 ρεσετνίκια
Σταύρος κοντζάμπασις και
όλοι οι τζορπατζίδες υποφαινόμεθα
Σχόλια
Το συγκεκριμένο γράμμα βρίσκεται στην Ι.Μ. Σιμωνόπετρας του Αγίου Όρους. Φωτογραφία του πρωτότυπου γράμματος μπορεί κανείς να βρει στην σελίδα Athos Memory.
Το γράμμα συντάχθηκε στις 24 Μαΐου 1850 από τον πρόεδρο (κοτζάμπαση) των Ρεσετνικίων Σταύρο και από τους κοινοτικούς συμβούλους (τσορμπατζήδες). Αναφέρουν στον ηγούμενο της ΙΜΣΠ Σεραφείμ ότι ο απεσταλμένος της μονής, που ήρθε για να παραλάβει ποσό χρημάτων, εξαφανίσθηκε εντελώς ξαφνικά.
Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε το επώνυμο του προέδρου, γιατί επί τουρκοκρατίας στα έγγραφα δεν αναγράφονταν ποτέ τα επίθετα. Πιθανόν να ήταν της οικογενείας Μαυρογιάννη ή της οικογενείας Σταυρούδη, οι μοναδικές οικογένειες που διέθεταν το όνομα Σταύρος εκείνη την εποχή.
Στο δεξιό κάτω μέρος του γράμματος εμφανίζεται και η σφραγίδα του χωριού, την οποία συναντάμε και σε νεώτερα έγγραφα από τον Άγιο Πρόδρομο, πάντα επί τουρκοκρατίας. Αυτή η σφραγίδα πήγαινε από πρόεδρο σε πρόεδρο, κατά την εκλογή του καινούριου "δια βοής". Ο πρόεδρος την φιλούσε μέχρι την λήξη της θητείας του. Άραγε υπάρχει αυτή η σφραγίδα στην Κοινότητα;

Αριστερά διακρίνεται η σφραγίδα του χωριού του 1850 και δεξιά του 1909.

28/5/09

Γεωργία - Κτηνοτροφία

Αφηγήτρια: Μαρία Ι. Σαράφη
Καταγραφή: Γιάννης Δ. Σαράφης
Τόπος: Άγιος Πρόδρομος
Ημερομηνία: 25/12/2004
- Ικεί στουν Αη-Γιώρ'1 ήταν όλου μηλιές. Μηλεώνα είχι ικείνα τα χρόνια. Αλλά ύστιρα δεν είχαν απόδουσ' κι τα μήλα κι τα χάλασαν , τ'ς έβγαλαν απού τ' ρίζα τ'ς μηλιές.
- Αμπέλια είχε;
- Αμπέλια είχι ικείνα τα χρόνια.
- Στον Αη-Γιώρ';
- Μπα! Κατά τουν Αη-Κστόφουρου1 είχι τώρα αμπέλια... κι σ' ένα άλλου μέρους, που πααίνουμι του δρόμου τουν Αη-Λια1, είχι κι 'κεί αμπέλια. Αλλά είχι ‘κείνα τα χρόνια, ιγώ δεν τα πρόλαβα.
- Τι άλλο είχε το χωριό; Έβγαζε τίποτα αλλο;
- Καλαμπόκια κι στάρια.
- Άλλα δέντρα δεν γίνονταν;
- Δαμάσκ'να είχι...
- Καρύδια... είχε τίποτα;
- Καρύδια είχι αλλά, δεν είχι κι πουλλά. Δεν έβγιναν απού... τα χαλνούσι μια πάχνη κι δε... πολλά χρόνια δε γίνονταν ντηπ.
- Δεν έβγαζε και πολλά το χωριό πάντως.
- Γ'ρούνια είχαν πουλνοί τότι... Του 'λιγαν κι Γρουνουχώρ'.
- Γρουνουχώρ'; Ποιοι το 'λεγαν έτσι;
- Οι Γαλατσανοί... Γρουνοχώρ'.
- Τους Γαλατσάνους πώς τους έλεγαν; Είχαν κάνα παρατσούκλι;
- "Γαλατσανούδις πέρδικις κι Βαβδινές τρυγόνες"...
- Τραγούδι είναι;
- Δεν είνι... Έτσ' του 'λιγαν αυτό...
- Το θυμάσαι;
- Δεν ήταν τραγούδ'.
- Και τι άλλο έλεγαν;
- "...Κασσαντρινες σεισόκουλες2, Πουλυγυρ'νες βαθράκες3".
- Οι παππούδες το 'λεγαν αυτό;
- Οι παππούδις. Οι Γαλατσανούδις ήταν σα πέρδικις τάχα. Υπερήφανες. Οι Κασσαντρινές βαθράκες...
- Τρυγόνες;
- Κασσαντρινές τρυγόνις; 'Οχ', Βαβδινές τρυγόνες, Κασσαντρινές σουσόκουλες, Πολυγυρ'νές βαθράκες... Οι παππούδις τα 'λιγαν.
- Για τον Αη-Πρόδρομο δεν έλεγαν τίποτ' άλλο;
- Μό' που το 'λεγαν Γρουνοχώρ'.
- Γρουνοχώρ' ε; Εμ άμα είχαν όλοι γουρούνια.
- Πάιναν γ'ρούνια κι π'λούσαν ικεί. Γκουρτζιλούδια.
- Στη Γαλάτιστα;
- Στη Γαλάτ'στα... Είχαμι κι 'μείς ικείνα τα χρόνια γ'ρούνια.
- Ο παππούς είχε.
- Η παππούς. Είχι που τα πάινι κι στου β'νό. Στου Χουλουμόντα σα πάν'. Μια άλλ' φουρά τα πάιναν σ' ένα άλλου... Κουντουκερασιά3, αλλού, άλλα μέρια. Είχι βαλάνια4. Τσουμπανοί είχι πουλνοί. Είχαν γίδια, πρόβατα. Τώρα κάνε-δυο έχ'.
- Ξυλοκόπους είχε το χωριό... Έκοβαν ξύλα;
- Δεν έκουβαν. Κουβαλούσαν με τα γαδουρούδια.
- Τι να κάνεις; Να, αφού τότε δεν είχε καλοριφέρ.
- Δεν είχι. Ήταν τα τζάκια.
- Είχαν τζάκια όλοι...
- Ούτι κι σόμπις είχαμι ικείνα τα χρόνια.
- Δεν είχε, ε;
- Του τζάκ'...
1. Εξωκλήσια του Αγίου Προδρόμου.
2. Αυτές που κουνούν, που σείουν τον "κώλο". Κανονικά το δίστιχο στη σωστή του μορφή αναφέρεται σε «Πουλυγυρ’νές σεισόκουλες και Κασσαντρινές βαθράκες».
3. Γυναίκες κοντές και “χαμηλοκώλες”.
3. Εννοεί την Ποντοκερασιά Σερρών. Εκεί μάλιστα απ’ ότι μου διηγήθηκε αγόραζαν ψωμί από μια γιαγιά Ανατολή. Την δεκαετία του ’50 όταν για τα γουρούνια δεν υπήρχε πολύ τροφή στον Άγιο Πρόδρομο, οι κτηνοτρόφοι πήγαιναν τα ζώα τους αλλού. Ο πατέρας μου αναφέρει ότι τα πήγαιναν στη Στρατονίκη (“Στου παπά τ’ αλώνι”), στη “ΧωρούδαΣταγείρων, στη Μ. Παναγία και αλλού. Ένας λόγος που σταμάτησαν να τα πηγαίνουν εκεί ήταν ότι τα μέρη αυτά είχαν πολλούς λύκους, που έτρωγαν τα κοπάδια.
4. Τα βελανίδια, εκλεκτή τροφή για γουρούνια.

24/5/09

Η μελισσοκομία στα Μαντεμοχώρια

Εφημερίδα: Ερμής
Τεύχος: 77
Ημερομηνία: 20 Φεβρουαρίου 1876

Επιστέλλουσιν ημίν εκ Λιαριγκόβης υπό ημερομηνίαν 11/23 Φεβρουαρίου 1876

Διατρέξαντες εν ταις προλαβούσαις ημών διατριβαίς τα της επαρχίας Ιερισσού επανερχόμεθα, όπως περιγράψωμεν γενικάς τινάς πληροφορίας της αυτής επαρχίας, ας [αφοίμεθα;] εκ των προβεβηκότων την ηλικίαν, και αίτινες εισίν αξιόπιστοι.

Τα καλούμενα Μαδεμοχώρια1 (Σιδηροκαύσια) έχαιρον ανέκαθεν προνόμια, χορηγηθέντα υπό του κατακτητού της Κων/πόλεως και διατηρηθέντα υπό των διαδόχων εκείνου˙ ταύτα έχαιρον το προνόμιον, ίνα ώσιν αυτοδιοίκητα και μόνος εις της Κυβερνήσεως υπάλληλος απεστέλλεττο όπως επιστατή εις την εκμετάλλευσιν των διαφόρων ορυκτών. Τα Μαδεμοχώρια υπήρχον το άσυλον των φυγάδων άλλων επαρχιών, πολλαί οικογένειαι αποφεύγωντας την τυρρανίαν του περιβοήτου της Ηπείρου Σατράπου του Τεπελενλή Αλή Πασσά εύρον καταφύγιον εν τοις Μαδεμοχωρίοις˙ τοιαύται οικογένειαι υπάρχουσιν εν Λιαριγκόβη και άλλοις χωρίοις˙ ο δε καλούμενος Μαδέν-αγάς ήδρευεν εν Μαχαλά, ένθα και τα ερείπια των οικημάτων αυτού σώζονται.

Από τινός όμως, αφού η Σεβ. Αυτοκρατορική Κυβέρνησις εκήρυξε την ισότητα μεταξύ των υπηκόων αυτής ήρθησαν τα ειδικά της περιοχής ταύτης προνόμια. Καθόσον αφορά την χώραν εξαιρουμένων μερών τινών, το λοιπόν αυτής είναι άφορον και λεπτόγεον, οι δε κάτοικοι ζώσιν εκ της μελισσοτροφίας και κτηνοτροφίας, άλλ' οι εκ της μελισσοτροφίας ζώντες, ως εκ του προ τριών ετών επιβληθέντος βαρέως και υπερόγκου δασμού επί των μελισσίων θ' αφήσωσι ταύτα και θα παραιτηθώσι του τοιούτου επαγγέλματος˙ διότι εκτός του φόρου της δεκάτης να πληρώνωσι εις εκάστην μετατόπισιν των μελισσίων ανά έν γρόσιον δι' έκαστον˙ οι δε παρουσιαζόμενοι αγορασταί (μεμούριδες) μετέρχονται παν μέσον αυθαιρεσίας, επειδή και εκτός ακόμη των υπό της Κυβερνήσεως αναγνωριζομένων κτημάτων, εν οις υπάρχουσιν εναποτηθεμένα τα μελίσσια εισερχόμενοι λαμβάνουσιν υπό την κατοχήν αυτών, όσα αυτοίς αρέσκωσι και δένοντες ταύτα απάγουσιν όπου αυτοί θέλουσι, πολλάκις δε δένουσι τα περισσότερα των όσων υπολογίζουσιν, ότι έχουσι δίκαιον να λάβωσιν˙ οποία φθορά, οποία ζημία γεννάται εις τους δυστυχείς τούτους κατοίκους είναι απερίγραπτος.

Άλλοτε απαντώντες τους χωρικούς φέροντας ταύτα επί των ζώων, καθ΄οδόν, ζητούσι παρ' αυτών πληρωμάς και αν ούτοι εναντιωθώσι, κόπτουσι σχοινία, ρίπτουσι φορτεία και προξενούσι ζημίας ανυπολογίστους, εγκαταλείπομεν απειλάς και ραβδισμούς. Βεβαίως, Κύριε Συντάκτα, ήθελε γεννηθή ημίν η ερώτησις, δεν αναφέρονται οι κάτοικοι ούτοι; Δεν υπάρχουσι δικαστήρια; Απαντώμεν. Πολλάκις αναφέρθησαν, αλλά τις ο ακούων; Ουδείς! Ουδείς! Μόλις αναχωρούσι του δικαστηρίου και ιδού έτερος Καππαδόκης, άλλος αγοραστής, άλλος μεμούρης και αυτός όμοιος τω πρώτω ή και χειρότερος εκείνου. Ευελπιστούμεν, όμως, ότι η Σεβ. Αυτοκρατορική Κυβέρνησις θέλει λάβει πρόνοιαν περί των υπηκόων αυτής και εν τη πατρική αυτής μερίμνη απαλλάξη τούτους του όλως εκνόμου τούτου επί των μελισσίων δασμού. Πεποίθαμεν επίσης και εις την ευθυδικίαν των της Σεβ. Κυβερνήσεως υπαλλήλων, του τε ενδοξ. Καϊμακάμ Ζεκιργιά Εφέντου και του νεωστί διορισθέντος Σοφολογ. Χακήμ Εφένδου.

Σ.Σ. Πεποίθαμεν ότι η Α.Ε. ο Γενικός ημών Διοικητής εν τη διακεκριμένη διοικητική μερίμνη του υπέρ της ευημερίας και ανέσεως των υπό την διοίκησιν αυτού εμπεπιστευμένων παρά της Σ. Υ. Κυβερνήσεως υπηκόων θέλει λάβει υπ' ευμενή υπόψιν τα των κατοίκων παράπονα θέττουσα φραγμόν εις τας από τινός ενεργουμένας παρά τινών υπαλλήλων καταπιέσεις των εν τη Χαλκιδική Χερσονήσω κατοίκων. Τοιαύτης φύσεως παράπονα εξέφρασαν και άλλοτε οι κάτοικοι ταύτης και κατ' άλλων τινών υπαλλήλων της Χαλκιδικής.

Χρυσό νόμισμα του Μουράτ Γ' (1574 - 1595) κομμένο στα Σιδηροκαύσια

1. Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, τα Μαντεμοχώρια ήταν ονομαστά για τον μεταλλευτικό τους πλούτο. Από αυτά εξάγονταν άργυρος και μόλυβδος, αλλά στο νομισματοκοπείο τους κόβονταν και χρυσά νομίσματα. Επαναλειτούργησαν κατά την βασιλεία του Μεχμέτ Β' (1451 - 1481). Διοικητική πρωτεύουσά τους ήταν η Σιδερόκαψα. Κατά την βασιλεία του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1520 - 1566) δούλευαν στα μεταλλεία 6.000 άτομα! Ως τα μέσα του 17ου αιώνα η πόλη Σιδερόκαψα διέθετε νομισματοκοπείο, δύο τζαμιά, δημόσια λουτρά, μουσουλμανική ιερατική σχολή και μοναστήρι, χάνια και αγορά! Μετά τον 18ο αιώνα παρήκμασε και έγινε συνοικισμός του Ισβόρου (Στρατονίκης).

Στην αρχή η Υψηλή Πύλη έπαιρνε κάθε μήνα ποσοστό επί του καθαρού αργύρου. Αργότερα γινόταν η εκμίσθωση σε ιδιώτες. Γύρω στα 1801 και μετά από αλλεπάλληλες εκκλήσεις των κατοίκων των Μαδεμοχωρίων, επιτεύχθηκε η μίσθωση των ορυχείων από Έλληνες. Οι κοινότητες πέτυχαν έτσι να ισχυροποιήσουν τα φορολογικά του προνόμια και την διοικητική τους αυτονομία. Πλέον ο πλούτος των Μαντεμοχωρίων δεν προερχόταν από τα ορυχεία, αλλά από την ευφορία της γης και την βιοτεχνία. Η κατάσταση αυτή ανατράπηκε μετά την καταστροφή της Χαλκιδικής και των Μαντεμοχωρίων το 1821.

23/5/09

Ο Διευθυντής της Λέσχης Φιλελευθέρων στα Ζερβοχώρια

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 5476
Ημερομηνία: 18 Σεπτεμβρίου 1927
ΛΕΣΧΗ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ
Μετά του Προέδρου των Γεωργικών Συνεταιρισμών Ραβνών και του Αντιπροέδρου Τοπλικίων ως και διαφόρων γηγενών και προσφύγων παραγόντων της Χαλκιδικής, ανεχώρησε σήμερον μέσον Ρεσετνικίων δια Παλαιοχώρα, Σεπουτνίκια και Τοπλίκια ο Διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου της Λέσχης Φιλελευθέρων κ. Θ. Θεοδωρίδης. Ο κ. Θ. Θεοδωρίδης μεταβαίνων εκείσε κατόπιν προσκλήσεως των κατοίκων, θέλει μελετήσει τας τοπικάς ανάγκας της ως άνω περιοχής, η θεραπεία των οποίων χρήζει αμέσου αντιλήψεως, και θα εκθέση τας εντυπώσεις του εις το Συμβούλιον.

22/5/09

Η απέλαση των Κρητών της Χαλκιδικής

Εφημερίδα: Σκριπ
Τεύχος: 12782
Ημερομηνία: 23 Ιουλίου 1910
ΑΠΕΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ ΕΚ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 18 Ιουλίου (Ιδιαιτέρα ανταπόκρισις "Σκριπ")
Κατά τον Ελληνοτουρκικόν πόλεμον του 97' πολλαί χριστιανικαί οικογένειαι εκ Κρήτης ήλθον και εγκατεστάθησαν εις διάφορα χωρία της Χαλκιδικής Χερσονήσου.
Τώρα αι Τουρκικαί αρχαί αι διώκουσαι αμειλίκτως πάντα Έλληνα και παν Ελληνικόν, καταπιέζουσι τους δυστυχείς τούτους Κρήτας, τους εγκαταλείψαντας την θυελλώδη γενέτειράν των δια να εύρωσι ησυχίαν, επιδιώκουσαι να τους αναγκάσουν να εγκαταλείψουν το Τουρκικόν έδαφος. Λέγεται μάλιστα ότι εδόθη εις αυτούς τριήμερος προθεσμία, όπως φύγουν, τούτο όμως φαίνεται αναληθές.

Της μάχης των Βασιλικών (Βασιλικά)

Της μάχης των Βασιλικών1
Πανάθιμά σι Μπαϊράμ πασά
κι συ κι του καλό σου
ου καπιτάν Κουτζιάς ιφώναξι
κι ου καπιτάν Γραμμένους.
Κανένας δεν απηλουγήθηκι
απού τα παλικάρια
μον' καπιτάνιους Καραφίλιππας
χαμουγιλάει κι λέει:
Πάψ'τι πιδιά Βασιλικιώτικα2
πάψ'τι κι τα ντουφέκια
να κατακάτσ' ου κουρνιαχτός
να σηκουθεί η αντάρα
να μιτρηθεί τ' ασκέρι μας
να δγιούμι ποιοί μας λείπουν.
Μιτριούντ' οι Τούρκοι τρεις φουρές
κι λείπουν τρεις χιλιάδις
μιτριούντι τα κλιφτόπουλα
κι λείπουν τρεις λιβέντες
ου ένας πάει για ψουμί
κι ου άλλους για προυσφάι
ου τρίτους ου μικρότιρους
πάει στου Μουναστήρι.
1. Το τραγούδι βρίσκεται στο cd "Φίλοι μ' καλωσορίσατι", μία συμπαραγωγή του συγκροτήματος "Ιχνηλάτες της Παράδοσης", του Δήμου Βασιλικών και της Χορωδίας του Α' ΚΑΠΗ Βασιλικών. Την υπαγόρευση του τραγουδιού έχει κάνει ο Ν. Μπερμπέρης.
Στο ένθετο φυλλάδιο διαβάζουμε οτι πρόκειται για "Τραγούδι ηρωικό και πένθιμο. Η μελωδία υπάρχει σε τραγούδι της Αρναίας "Κούτσμανους". Τα Βασιλικά συμμετείχαν στην επανάσταση της Χαλκιδικής κατά των Τούρκων με αξιόλογους καπεταναίους. Μετά το ολοκαύτωμα του χωριού ακολούθησε αιματηρή μάχη και άνιση."
2. Πάντως οι στίχοι από εδώ και κάτω είναι τυπικοί των κλέφτικων τραγουδιών πανελληνίως και συναντώνται σε πάρα πολλές παραλλαγές.

21/5/09

Πύργος της Γαλάτιστας

Αφηγήτρια: Μαρία Ι. Σαράφη
Καταγραφή: Γιάννης Δ. Σαράφης
Τόπος: Άγιος Πρόδρομος
Ημερομηνία: 18/05/2005
- Πες μου την ιστορία για τον πύργο στη Γαλάτιστα. Ξέρεις πώς βγήκε το όνομα Γαλάτιστα;
- Ήταν μια βασίλισσα, Γαλατία1 τ’ν έλιγαν. Κι απού κει πήρι του όνουμα Γαλάτιστα.
- Και πού έμενε αυτήν;
- Να ικεί στου πύργου έμειναν, αλλά ήταν δάσους, μες του δάσους ήταν ου πύργους.
- Δεν ήταν το χωριό;
- Δεν ήταν τότι, ήταν σκόρπια τα χουριά έτσ’…
- Πού, προς τον κάμπο;
- Πρους του κάμπου ήταν.
- Και είχε λέει μια γαλαρία από κάτω (από τον πύργο).
- Ναι, κι πάιναν σι μια βρύσ’ κι έπιρναν νιρό, ικεί κουντά που ήταν. Είχι κι κλέφτις τότι, φουβούνταν να μη τ’ς σκουτώσ’ν.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
1. Είναι αξιοθαυμαστο ότι το όνομα Γαλατία διασώζεται στη λαϊκή παράδοση της Γαλάτιστας. Όπως γνωρίζουμε από την ιστορία, το 351 π.Χ. η πόλη Ανθεμούς (βρίσκεται στην περιοχή της Γαλάτιστας) καταστρέφεται από τον Φίλιππο Β’, βασιλιά της Μακεδονίας και πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου και περιέρχεται στο μακεδονικό βασίλειο. Ο Μ. Αλέξανδρος κατά την εκστρατεία του στην Ασία πλαισιώθηκε εκτός των άλλων και από την λεγόμενη "Ανθεμουσία ίλη", τμήμα δηλαδή 64 ιππέων από την Ανθεμουσία. Διοικητής της ήταν ο Περοίδας του Μενεσθέως. Μετά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, ο Φίλιππος Γ’ εγκαθιστά στην πόλη Γαλάτες, στους οποίους προφανώς οφείλεται η μετονομασία του οικισμού από Ανθεμούς σε Γαλάτισσα και στη συνέχεια Γαλάτιστα.

20/5/09

Ο τρομερός Αφούζ

Εφημερίδα: Σκριπ
Τεύχος: 16138
Ημερομηνία: 18 Αυγούστου 1908
ΠΛΗΡΗΣ ΑΝΑΡΧΙΑ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΚΟΥΡΓΟΥΝΤΕΣ ΥΠΟ ΤΑΣ ΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΩΝ
ΕΚΚΛΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟΝ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 15 Αυγούστου (Ιδιαιτέρα ανταπόκρισις "Σκριπ")
Πλήρης αναρχίαν εις την ύπαιθρον χώραν. Εις όσα μέρη δεν πανηγυρίζουν ακόμη δια το Σύνταγμα βιαιοπραγούν και ληστεύουν. Η Χαλκιδική ευρίσκεται εις το δεύτερον στάδιον.
Πριν ακόμη σχηματισθούν τα Ελληνικά σώματα, όταν οι κάτοικοι ήσαν εις το έλεος των Τούρκων, διότι εν Χαλκιδική ούτε εις Βούλγαρος υπάρχει, εβασίλευεν εις την χερσόνησον ταύτην κάποιος Τούρκος ονόματι Αφούζ. Ούτος την έδραν του είχεν εις τι χωρίον Τουρκικόν πλησίον των Βασιλικών, η ακτίς όμως της τρομοκρατίας του έφθανεν ανατολικώς μέχρις Ιερισσού και δυτικώς μέχρι των προθύρων της Θεσσαλονίκης. Μη σας φανή παράδοξον. Εις το μακάριον τούτο Κράτος τοιούτοι τυραννίσκοι πανταχού υπήρχον και, έχομεν λόγους να είπωμεν, υπάρχουν.
ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΑΦΟΥΖ
Πολλούς εφόνευσεν ο Αφούζ, περισσοτέρους ελήστευσε και πλείστους ηπείλησε μέχρι της στιγμής καθ' ην το πρώτον Ελληνικόν σώμα επάτησεν εις Χαλκιδικήν. Έκτοτε ο Αφούζ δεν ηκούσθη και εκρύπτετο ο θρασύδειλος ως γυνή εις το χωρίον του.
Τώρα με την μεταπολίτευσιν και τα σώματα της Χαλκιδικής κατήλθον εις την Θεσσαλονίκην. Ο Αφούζ ενόμισεν, ότι ήλθε πάλιν η σειρά του και συναθροίσας πάλιν τους θρασυδείλους συντρόφους του ήρχισε το πρώτο του έργον.
Προχθές την Τετάρτην, αργά ο Αφούζ και οι οπαδοί του εισήλθον εις τα σύνορα των Βασιλικών και συνέλαβον τον Έλληνα αγροφύλακα του χωρίου˙ είχε φαίνεται ο Αφούζ παλαιούς λογαριασμούς με τον αγροφύλακα, ο οποίος ως εκ της ιδιότητός του θα υπεβοήθει τα Ελληνικά σώματα.
Η ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΙΣ
Αφού αφώπλισαν οι Τούρκοι τον Έλληνα αγροφύλακα τον έδειραν˙ και φαντασθήτε τώρα με τι λύσσαν... αφού ο δυστυχής αγροφύλαξ ευρίσκεται εν ελεεινή και αξιοδακρύτω καταστάσει. Αλλά δεν ηρκέσθη μόνον εις το ξύλον ο Αφούζ ήθελε να εξευτελίση τον αγροφύλακα και κατόπιν να τον σφάξη. Προς τούτο λοιπόν τον έσυρε κακήν κακώς μέχρι του χωρίου του και τον έφερεν εις το μεσοχώριον. Εκεί όλον σχεδόν το χωρίον με μουσουλμανικόν φανατισμόν (αδελφοποίησις sic) επέπεσεν εναντίον του αγροφύλακος και αφού εκορέσθη ο φανατισμός των, τον άφηκαν εις τας χείρας του Αφούζ ο οποίος είχε σύρη το γιαταγάνι του και ήτο έτοιμος να αποκεφαλίση τον αγροφύλακα. Ήτο το ολιγώτερον από ό,τι του έκαμαν.
ΚΑΙ ΟΙ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΕΣ
Ολίγοι χωροφύλακες εθεώντο εξ αποστάσεως όλα όσα εγένοντο όταν όμως είδον το γιαταγάνι ενόμισαν ότι είνε καιρός πλέον να επέμβουν και με έν "Ε τζάνουμ, εττισίρ ο καντάρ" ελευθέρωσαν τον δυστυχή αγροφύλακα ο οποίος εις κακήν κατάστασιν μετεφέρθη εις το χωρίον του.
Χθες ήλθεν ενταύθα επιτροπή εκ προκρίτων Βασιλικιωτών και αφού συνέταξε αναφοράν, την υπέβαλεν εις το Κομιτάτον "Ένωσις-Πρόοδος".
Είμαι περίεργος, και μετ' εμού όλοι όσοι γνωρίζουν την υπόθεσιν, να ίδωμεν τι θα κάμη το Κομιτάτον...
ΔΙΑ ΤΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟΝ
Τώρα μόνον ερωτώμεν:
Είνε σύνταγμα; Τότε πρέπει να φρουρήται η ζωή, η τιμή, και τα ιερά και όσια των κατοίκων.
Δεν είνε σύνταγμα; Ας μας το ειπούν δια να φρουρώμεν μόνοι μας ότι έχομεν πολύτιμον και τους βεβαιώ, ξεύρομεν καλά, καλλίτερα παντός άλλου, να το κάμωμεν.
ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΗΣ

19/5/09

Όταν οι Χαλκιδικιώτες διεκδικούν για τον τόπο τους...

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 2752, 2753
Ημερομηνία: 29,30 Σεπτεμβρίου 1919
ΤΟ Α' ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΝ
ΥΠΕΒΛΗΘΗ ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ
ΠΟΙΑ ΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ
Εξετυπώθη εις κομψόν φυλλάδιον, σχήματος μεγάλου ογδόου, και επί πολυτελούς χάρτου το ψήφισμα του Παγχαλκιδικού Συνεδρίου, όπερ χθες απεστάλη εις την Κυβέρνησιν. Το ψήφισμα, μετά την έκθεσιν του ιστορικού του Συνεδρίου, καθορίζει τα αιτήματα των Χαλκιδικέων εις 4 κεφάλαια αναγόμενα εις την Συγκοινωνίαν, τα Γεωργικά, τα Σχολειακά και πάντα τα άλλα. Εν τέλει διατυπούνται μερικαί ευχαί. Ιδού το ψήφισμα τούτο.
Το Συνέδριον κ.τ.λ. ψηφίζει: "Εκφράζει την αδιάσειστον αυτού εμπιστοσύνην επί την Κυβέρνησιν των Φιλελευθέρων και τον θαυμασμόν και λατρείαν προς τον λαοφιλή Πρόεδρον αυτής Ελευθέριον Βενιζέλον, πεποιθός ότι αυτή παρ' Εκείνου πάντοτε ιθυνομένη και την ταχείαν και πλήρη εκπλήρωσιν και αναγνώρισιν των Εθνικών δικαίων θα επιτύχη και εις την άμεσον ανόρθωσιν των κακώς κειμένων εσωτερικώς θέλει μετ' ου πολύ ειδικώς αφοσιωθεί, δρέπουσα ούτω και πάλιν νέων θριάμβων δάφνας και ανεξίτηλον την ευγνωμοσύνην παντός του Ελληνισμού. Και αιτείται
Α' ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ
1)Την άμεσον κατασκευήν της οδού Γαλατίστης-Πολυγύρου δια Ρεσιτνικίων.
2) Την άμεσον μελέτην και ταχίστην κατασκευήν της οδού Γαλατίστης-Λιαριγκόβης με προσέγγισιν εις τα χωρία Δουμπιά, Σανά, Τοπλίκια, Σιποτνίκια, Παλαιοχώρα, εξασφαλιζομένης ούτω της επικοινωνίας με Λιαρίγκοβην και των χωρίων Στανού, Βαρβάρας, Νεοχώρι, Παληοχώρας, Ισβόρου, Ιερισσού, Γομάτι και Ρεβενίκια.
3) Την άμεσον μελέτην προς ταχείαν κατασκευήν της οδού από Θεσ/νίκης-Νικήτης δι' Επανωμής και Καλαμαριάς αποσχιζομένης εξ αυτής εν Πορταριά διακλαδώσεως προς την χερσόνησον Κασάνδρας δια Βάλτης μέχρις Αγίας Παρασκευής, διότι ούτω θα εξυπηρετούνται άπασαι αι κοινότητες Κασσάνδρας, Καλαμαριάς, Νικήτης, Ορμύλιας, Αγίου Νικολάου και Παρθενώνος.
4) Την εξασφάλισιν της ακτοπλοΐας Χαλκιδικής δια χρησιμοποιήσεως μεγάλου ατμοπλοίου, του χρησιμοποιημένου "Αλέξανδρος" μη δυναμένου ν' αντέχη εις την τρικυμιώδη ακτήν της Χαλκιδικής και πολλάκις κινδυνεύοντος, τον κανονισμόν δε του δρομολογίου ως εξής: Πορταριά, Σίβερι, Καψοχώρα, Γερακινή, Νικήτη, Συκιά, Άγιος Δημήτριος, Ιερισσός, Δάφνη και Στρατώνι άνευ προσεγγίσεων εις Καβάλλαν, η μεθ' ης συγκοινωνία εξυπηρετείται δια πλείστων δρομολογίων άλλων ατμοπλοίων.
5) Την σύνδεσιν των αστυνομικών σταθμών και των μεγαλυτέρων χωρίων της Χαλκιδικής δια τηλεφώνου προς εξυπηρέτησιν της δημοσίου ασφαλείας και του εμπορίου.
6) Την κατασκευήν της γεφύρας του χειμάρρου Ορμυλίας, άνευ της οποίας ολόκληρος η περιφέρεια Λόγγου αποκλείεται εν καιρώ χειμώνος και η έλλειψις της οποίας εγένετο αιτία πλείστων ανθρωπίνων θυμάτων.
7) Την προαγωγήν του τηλεγραφικού γραφείου Πολυγύρου εις δευτέρας τάξεως προς απόκτησιν βοηθού και διανομέως, άνευ των οποίων η τηλεγραφική συγκοινωνία είνε ατελεστάτη και ανεπαρκεστάτη.
8) Την μόνιμον εγκατάστασιν εν Πολυγύρω διαρκούς τηλεγραφικού συνεργείου η έλλειψις του οποίου είνε αιτία της συχνοτάτης διακοπής πάσης τηλεγραφικής συγκοινωνίας.
9) Την ταχείαν ενέργειαν μελέτης προς κατασκευήν μικράς οδού συνδετικής Γαλατίστης-Βάβδου αποστάσεως μόλις μιας και ημισείας ώρας καθ' όσον ο Βάβδος, χωρίον εξόχου τοποθεσίας, αριθμούν πλέον των δισχιλίων κατοίκων, είνε κέντρον παραθερισμού και θα καταστή μοναδικόν τοιούτον.
Β' ΓΕΩΡΓΙΚΑ
10) Την άμεσον εφαρμογήν του Νόμου 1072 και την απαλλαγήν αυτού από τας πολλάς διατυπώσεις αίτινες θα παρελκύσουν την λύσιν του αγροτικού ζητήματος επί βλάβη όλης της κοινωνίας. Την μεταρρύθμισιν αυτού και συμπλήρωσιν δι' ειδικών διατάξεων δι ων να επιτρέπηται η άμεσος μίσθωσις εις τους ακτήμονας γεωργούς αναλόγου εκτάσεως γης εκ της ανηκούσης εις τσιφλίκια και μετόχια υπό τον όρον να επακολουθήση η οριστική απαλλοτρίωσις αυτών υπέρ των μισθωτών το δε μίσθωμα όπερ μέχρι ταύτης θα έχη παρ' αυτών καταβληθή πλην τόκου 4 % ετησίως να συνυπολογισθή εις το ποσόν του τιμήματος ή της αποζημιώσεως του καθ' ου η απαλλοτρίωσις ιδιοκτήτου, το οποίον οι μισθωταί θα καταβάλλωσι γινόμενοι οριστικώς ιδιοκτήται του μισθίου.
11) Την ίδρυσιν δύο πρακτικών γεωργικών σχολών εις Χαλκιδικήν ιδία δενδροκομίας, κτηνοτροφίας και τυροκομίας.
12) Τον διορισμόν δύο γεωπόνων, οίτινες να παραμένωσι μονίμως εις Χαλκιδικήν προς διδασκαλίαν και καθοδήγησιν των γεωργών κυρίως εις άμυναν κατά των ασθενειών των ελαιώνων, αμπέλων και του μεταξοσκώληκος και προς ώθησιν των γεωργών εις οργάνωσιν ιδία εις γεωργικούς συνεταιρισμούς και προς ενίσχυσιν των υφισταμένων γεωργικών συνασπισμών και συνεταιρισμών.
13) Την κατάργησιν του φόρου της δεκάτης και την αντικατάστασίν του δια του φόρου της καθαράς προσόδου.
14) Την ίδρυσιν εν Χαλκιδική υποκαταστήματος της Γεωργικής Τραπέζης.
15) Την άμεσον αποστολήν σποράς εις τας πλείστας περιοχάς της Χαλκιδικής τας στερουμένας τοιαύτας.
16) Την άμεσον άρσιν της απαγορεύσεως προς εκχέρσωσιν των αγροτικών εκτάσεων, αίτινες προ τινών μόλις ετών ήσαν αγροί εν καλλιεργεία, επληρώθησαν δε θάμνων και αφέθησαν ακαλλιέργητοι λόγω της πολεμικής καταστάσεως και της συνεχούς ελλείψεως γεωργικών χειρών.
17) Την παροχήν αδείας εις τας σταφυλοπαραγωγικάς περιφερείας προς απόσταξιν σταφυλών επί δίμηνον κατά το φθινόπωρον και έτερον δίμηνον κατά την άνοιξιν προς απόσταξιν κουμάρων και μουτοβίνας.
18) Την αποστολήν εις Άθυτον μηχανικού προς εφαρμογήν του ευχερεστέρου τρόπου της αποστραγγίσεως του υπάρχοντος εκεί μικρού έλους καταστρεπτικού εις την υγείαν των πέριξ.
19) Την παροχήν ευκολιών προς ξύλευσιν δια τας ανάγκας των κατοίκων, καθοριζομένου προς τούτο ωρισμένου δασικού χώρου δι' έκαστην Κοινότητα, όπου δεν υπάρχει τυχόν κοινοτικόν δάσος, την άμεσον δε απόδοσιν των κοινοτικών και ιδιοκτήτων δασών, εις τας Κοινότητας και τους ιδιώτας, οίτινες κατέχουσι τίτλους και ων τα δασικά κτήματα κατέλαβεν αυθαιρέτως και διαχειρίζεται το Δημόσιον.
Γ' ΣΧΟΛΙΚΑ
20) Την άμεσον συμπλήρωσιν του διδασκαλικού προσωπικού των σχολείων της Χαλκιδικής λειτουργούντων ατελέστατα, την άμεσον αντίδρασιν του αρμοδίου Υπουργείου προς άμεσον ανάληψιν της υπηρεσίας παρά των διοριζομένων διδασκάλων και όπως μη μετατίθενται ούτοι προ της λήξεως του σχολικού έτους.
21) Την άμεσον πρόνοιαν του αρμοδίου Υπουργείου προς ανέγερσιν καταλλήλων σχολικών κτιρίων συμπληρουμένων δια Κυβερνητικής αρωγής των εξασφαλιζομένων υπό πλείστων Κοινοτήτων ποσών, δια διαθέσεως των τακτικών εσόδων εκ της ενοικιάσεως των χειμερινών και θερινών βοσκών.
22) Την άμεσον αποπεράτωσιν της Κοινοτικής σχολής Γαλατίστης προς ανέγερσιν της οποίας εδαπάνησεν η Κοινότης 112.000 δραχμών κινδυνευούσης δε να καταστραφή, ελλείψει πόρων προς αποπεράτωσιν.
23) Την άμεσον αποστολήν ενός ή δύο αρχιτεκτόνων προς ανέγερσιν σχολών εις τα χωρία Ραβνά, Δουμπιά, Παλαιοχώριον, Νεοχώριον και Λιαρίγκοβην, αι Κοινότητες των οποίων έχουσι συγκεντρώσει ανάλογα κεφάλαια, άτινα αν δεν εξαρκούν δέον να συμπληρωθώσι Κυβερνητική αρωγή.
24) Την διαρρύθμισιν του Γυμνασίου Χαλκιδικής εις Πρακτικόν εξασφαλίζον και πρακτικήν μόρφωσιν εις τα τέκνα των κατοίκων.
Δ' ΔΙΑΦΟΡΑ
25) Την ίδρυσιν ενός Πρωτοδικείου εν Χαλκιδική, όπερ και επί Τουρκοκρατίας υφίστατο και άνευ του οποίου δεν είνε δυνατόν να νοηθή η απονομή της Δικαιοσύνης δια τους κατοίκους της, οίτινες και ολοκλήρους ημέρας χάνουν προς μετάβασιν εις Θεσ/νίκην, και εις τεραστίας δαπάνας υπόκεινται, εις τρόπον ώστε να αποφεύγωσι και την προστασίαν των συμφερόντων των και την καταμήνυσιν των κολασίμων πράξεων.
26) Την μεταφοράν του Ειρηνοδικείου εις Γαλάτισταν, κέντρον πολυπληθέστερον.
27) Την άμεσον αποστολήν προσωπικού εις το Ειρηνοδικείον Λιαριγκόβης, όπερ από οκταμήνου παραμένει κλειστόν.
28) Τον διορισμόν επαρκών εισπρακτόρων εις την Εφορείαν Χαλκιδικής, η ανεπάρκεια των οποίων ζημιεί σοβαρώς τους κατοίκους καθ' ων εκδίδονται εντάλματα περιέχοντα ποσόν τόκων και προστίμων ανώτερον του οφειλομένου φόρου.
29) Την αποστολήν εις τας Κοινότητας Ρεβενικίων και Στανού ειδικού μηχανικού προς κατασκευήν υδραγωγείου του απαιτουμένου ποσού υφισταμένου διαθεσίμου εκ μέρους των Κοινοτήτων τούτων.
30) Την άμεσον και ταχίστην λήψιν των ενδεδειγμένων μέτρων δια τον επισιτισμόν της Χαλκιδικής αποστελλομένων σιτηρών εις τας Κοινότητας, πολλαί των οποίων ήρχισαν ήδη να υποφέρωσιν.
31) Τον άμεσον διορισμόν αγροτικού διανομέως εις Ραβνά δια Γαλατίστης.
Εν τέλει το Συνέδριον εκφράζει τας κατωτέρω ευχάς:
32) Την εξέτασιν αρμοδίως των τίτλων ιδιοκτησίας των μετοχίων, καθότι αν, ως ελέχθη, τα πλείστα δεν έχουν πραγματικούς τοιούτους θα περιέλθουν εις το Κράτος και θα καταστή ούταις ευκολωτέρα η απαλλοτρίωσίς των...
33) Την εκ μέρους της Σ. Κυβερνήσεως αρωγήν προς επιδιόρθωσιν του ερειπωμένου τζαμίου του χωρίου Μπαρακλή, ούτινος οι κάτοικοι είνε απορώτατοι, και την μισθοδοσίαν του χόντζα διδασκάλου του χωρίου τούτου υπό της Κυβερνήσεως δια τον αυτόν λόγον.
34) Την μετάθεσιν του εκλογικού τμήματος από Παρθενώνος εις Άγιον Νικόλαον και την εν γένει διαρρύθμισιν, υποδείξει των Κοινοτήτων, της υφισταμένης εκλογικής διαιρέσεως Χαλκιδικής, ήτις εγένετο εσπευσμένως.
35) Την ίδρυσιν ιδιαιτέρου αστυνομικού σταθμού δια τα χωρία Σιποτνήκια, Τοπλίκια, Παληόχωρα, απέχοντα μόλις τέτερτον της ώρας απ' αλλήλων, ανεπαρκούς όντος του εις Ρεσιτνίκια αστυνομικού σταθμού απέχοντος δύο και ήμισυ ώρας.
36) Την ταχίστην καταβολήν των καθυστερουμένων επιδομάτων επιστράτων του 1915 και την εν γένει τακτικωτέραν καταβολήν των επιδομάτων.
37) Την σοβαράν εκ μέρους της Κυβερνήσεως σύστασιν προς την εταιρίαν των μεταλλείων Ισβόρου όπως αυξηθή η γλίσχρος σύνταξις των απορφανισθεισών εργατικών οικογενειών, και των οικογενειών των καταστάντων αναπήρων εργατών, προς δε όπως προτιμά ως υπαλλήλους τους εντοπίους, δι' όσας θέσεις δεν απαιτούνται ειδικαί γνώσεις".
Σχόλια
Όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς, μερικά από τα αιτήματα απασχολούν ακόμη την Χαλκιδική, ή τουλάχιστον πέρασαν δεκαετίες μέχρι να διευθετηθούν. Εκτάσεις καλογερικών μετοχίων, αγροτική στήριξη, δημιουργία σχολών στην Χαλκιδική (καλά, αυτό για να το δούμε να πραγματοποιείται, μπορεί να περάσουν άλλα εκατό χρόνια), υδροδότηση, κατασκευή και επιδιόρθωση οδών κ.ά.
Είναι λυπηρό ότι πολλά απ' τα σχολεία που τελικά χτίστηκαν με κόπους και χρήματα των κατοίκων των χωριών της Χαλκιδικής, σήμερα δεν έχουν μαθητές και έχουν κλείσει. Όπως επίσης έχουν εκλείψει από τα περισσότερα παλιά χωριά της Χαλκιδικής τα αμπέλια. Και να μην πω για τους μεταξοσκώληκες. Για το μετάξι που με τόση μαεστρία ύφαιναν οι γυναίκες της Χαλκιδικής, και οι περιηγητές που περνούσαν από την Χαλκιδική θεωρούσαν καλύτερο κι από αυτό της Κίνας. Να φανταστεί κανείς ότι καθ' όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Χαλκιδική τροφοδοτούσε τις καλύτερες και μεγαλύτερες ποσότητες μεταξιού στην Θεσσαλονίκη, η οποία είχε αναλάβει κατ' αποκλειστικότητα το ράψιμο των πολύχρωμων και πολυτελών στολών των Γενίτσαρων όλης της επικράτειας...
Όσον αφορά την ακτοπλοϊκή σύνδεση της Χαλκιδικής στις μέρες μας, αυτό μάλλον πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας...

15/5/09

Βασανιστήρια Ελλήνων στην Χαλκιδική

Εφημερίδα: Σκριπ
Τεύχος: 16904
Ημερομηνία: 24 Ιουλίου 1911
ΦΟΒΕΡΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΚΑΘ' ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ
Ενώ η Υ. Πύλη στέλλει Γεν. Επιθεωρητάς εις την Μακεδονίαν δια να βελτιώσουν την κατάστασιν, τα βασανιστήρια, βασανιστήρια φρικτά και αυτόχρημα ιερεξεταστικά, λαμβάνουν χώραν και εξεγείρουν τον Μακεδονικόν Ελληνισμόν. Και τα βασανιστήρια αυτά συμβαίνουν εν τη αμιγή Ελληνική χερσονήσω της Χαλκιδικής, της οποίας οι κάτοικοι ευρίσκονται εν πραγματική απογνώσει. Ας ομιλήσουν τα γεγονότα.
Εις την κωμόπολιν Μαρίγκοβην1 μεταβάν το στρατιωτικόν απόσπασμα το καταδιώκον τον δραπετεύσαντα εκ των φυλακών, ως σας έγραψα, λήσταρχον Μπερτολόγον, έδειρεν ανηλεώς τον μουχτάρην του χωρίου Γ. Κοκκολιάρην μέχρι βαθμού ώστε να μη δύναται να σταθή εις τους πόδας του.
ΑΛΛΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ
Επίσης έδειρεν αγρίως τον ξενοδόχον Χαϊδευτόν και επί πολύ έσυρεν αυτόν εις το λιθόστρωτον της αγοράς μέχρις ότου ο άνθρωπος έχασε τας αισθήσεις του.
Εις το χωρίον Λόκοβη2 εδάρησαν μέχρις ότου έχασαν τας αισθήσεις των οι πρόκριτοι Ιωάννης Γερογιαννόπουλος μουχτάρης, και Δημήτριος Φιλίππου Αρβανίτης, του οποίου από στιγμής εις στιγμήν αναμένεται ο θάνατος. Επίσης εδάρησαν εν τω αυτώ χωρίω ο δασοφύλαξ Νικόλαος Δημητρίου, ο Αστέριος Γιαννάκης και ο αδελφός αυτού Αργύριος Γιαννάκης. Ο τελευταίος ούτως ήχθη εις Μαρίγκοβην υπό του στρατού, όπου επί πέντε συνεχείς ημέρας φρικτώς εβασανίζετο υπ' αυτού του αποσπασματάρχου Αγκιάχ, μουλιαζίμη, τρεις τετράκις καθ' εκάστην. Ήδη ο δυστυχής αυτός αφέθη ελεύθερος, αλλ' είνε φρενοβλαβής εκ των σπαθισμάτων, τα οποία κατέφερεν εις την κεφαλήν αυτού ο γενναίος μουλιαζίμης.
Επίσης εις το χωρίον Λειβάδιον της Χαλκιδικής απόσπασμα εκ δώδεκα χωροφυλάκων έδειρεν ανηλεώς πολλούς προκρίτους, ων οι περισσότεροι είνε κλινήρεις.
Στρατιωτικόν απόσπασμα συναντήσαν εις την μεταξύ Μαριγκόβης και Παλαιοχωρίου οδόν την γραίαν μητέρα του δραπετεύσαντος οπαδού του Μπερτολόγου Γιοβανούδης έδειρεν αυτήν αγρίως και την επλήγωσεν εις διάφορα μέρη του 70ετούς σώματός της. Επίσης εδάρη ο αγωγιάτης3 ο συνοδεύων αυτήν μέχρι βαθμού του να μη δύναται να κινηθή.
Σχόλια
1. Ο συντάκτης προφανώς έχει κάνει λάθος και έχει γράψει Μαρίγκοβη αντί για Λιαρίγκοβη, την σημερινή Αρναία.
2. Το χωριό Ταξιάρχης.
3. Ο αγωγιάτης αυτός ήταν ο Δημήτριος Αβράμης από τον Άγιο Πρόδρομο, όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενο δημοσίευμα της εφημερίδας Μακεδονίας (Τεύχος 12, 12 Ιουλίου 1911):
"Όυτω το προπαρελθόν Σάββατον τέσσαρες στρατιώται συντυχόντες παρά την ημίωρον των Ρεσετνικίων απέχουσαν θέσιν Άγιος Πρόδρομος, τον εκ του αυτού χωρίου εκ Παλαιοχώρας – Σιποτνικίων επανακάμπτοντα αγωγιάτην Δημήτριον Αβράμ μετά μιας γυναικός, ην έφερεν εις Θεσσαλονίκην, όλως αναιτίως επέπεσον κατ’ αυτού και δι’ αρκετών ξυλοκοπημάτων φιλοδωρήσαντες, τον άφηκαν εν μέση οδώ εις ελεεινήν κατάστασιν, αφαιρέσαντες προς τούτοις και εκ των 40 γροσίων, άπερ μεθ’ εαυτού έφερε, τα 30".

Ο εκ Βραστών ληστής Διαμαντής

Εφημερίδα: Σκριπ
Τεύχος: 16117
Ημερομηνία: 8 Μαΐου 1908
ΕΙΣ ΑΙΣΧΡΟΣ ΠΡΟΔΟΤΗΣ
Ο εκ Βραστών (Χαλκιδικής) προδότης Διαμαντής προσελθών μετά πονηρίας προς τας Τουρκικάς Αρχάς, καταδίδει ανύπαρκτα καθ' ομογενών. Επρόδωκεν, ότι δήθεν εν Καϊτζικίω (Χαλκιδικής) διάφορα όπλα και πολεμοφόδια, δια τα δήθεν σώματά μας κρύπτονται εν τη οικία του ιερέως μας και του κοντζάμπασή μας και συνελήφθησαν ούτοι, οίτινες, αφού εδάρησαν ανηλεώς, ουδέν ανεκαλύφθη. Επίσης είπεν ότι οι πατριώται του κρύπτουσιν άπειρα Ελληνομακεδονικά σώματα, και προέβησαν εις ματαίας ανησυχαστικάς ερεύνας εν τω χωρίω των.
Οι χωρικοί βλέποντες την πονηράν ενέργειαν του διαβοήτου άλλοτε ληστού Διαμαντή, απεκάλυψαν εις τας Αρχάς τον ληστρικόν βίον του και τας προς το χωρίον των απειλητικάς επιστολάς του, εξ ων εννοήσασα η Αρχή την πλάνην της, τους μεν χωρικούς απήλλαξε βασάνων, αυτόν δε ωδήγησεν εις τας φυλακάς δια τα περαιτέρω και ούτως έπαυσαν αι πονηραί ενέργειαί του.

14/5/09

Εθνική εορτή του Σταδίου

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 3087
Ημερομηνία: 10 Σεπτεμβρίου 1920
ΑΙ ΕΘΝΙΚΑΙ ΕΟΡΤΑΙ
Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Εις την Νομαρχίαν [Θεσσαλονίκης] κατηρτίσθη ο πίναξ των διαφόρων Δήμων και Κοινοτήτων, οίτινες εδήλωσαν συμμετοχήν εις την Εθνικήν εορτήν του Σταδίου1. Κατ' αυτόν θα μετάσχουν οι εξής. Της περιφερείας Θεσσαλονίκης οι πρόεδροι των κοινοτήτων: Ασβεστοχωρίου, Αειβατίου, Βασιλικών, Βερλάντζας, Βαλμάδης, Γιδά, Γιουντζίδων, Γραδεμπορίου, Δριμιγκλάβου, Επανωμής, Ζουμπάτες, Κρήνης, Κουλακιάς, Καπουτζήδων, Κορυφής, Κίρτζιλαρ και Λαϊνά. Της περιφερείας Χαλκιδικής οι πρόεδροι: Πολυγύρου, Λοκόβης και Ρεσετνικών και Βερροίας: οι Δήμαρχοι Ναούσης και Βερροίας και οι πρόεδροι των Κοινοτήτων: Κοκόβης, Μελήνης, Βοσόβης, Παλατσίων, Νεοκάστρου, Δρατσίκου, Σπουρλίτης, Γκρίτζαλης, Βετσίστης, Λαντσίστης, Κοπάνου, Αρκουδοχωρίου, Αλαμπόρου, Τσορνόβου, Μπόστιανης και Ξεκομένης. Πάντες οι ανωτέρω θα συγκεντρωθούν ενταύθα και θα αναχωρήσουν δι' Αθήνας το προσεχές Σάββατον.
1. Δεν είναι γνωστό σε ποια Εθνική εορτή αναφέρεται. Όποιος γνωρίζει κάτι σχετικό, ας αναρτήσει κάποιο σχόλιο με τις αντίστοιχες πληροφορίες.

Σύσταση Ενώσεως Χαλκιδικέων Θεσσαλονίκης

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 2965
Ημερομηνία: 10 Μαΐου 1920
ΠΡΟΣΚΛΗΣΙΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΕΩΝ
Συνελθόντες σήμερον πλείστοι Χαλκιδικείς παραμένοντες εν Θεσσαλονίκη απεφασίσαμεν την ίδρυσιν "Ενώσεως Χαλκιδικέων", εχούσης άμεσον σκοπόν την εξυπηρέτησιν των αναγκών της επαρχίας μας. Εφ' ω καλούμεν πάντας τους ενταύθα Χαλκιδικείς, όπως προσέλθουν αύριον την 4ην μ.μ. εις το καφενείον Σουφλί προς ανταλλαγήν σκέψεων και λήψιν αποφάσεων.
Η Προσωρινή Επιτροπή

12/5/09

Πώληση περιοχής βοσκής στην Στρατονίκη

Εφημερίδα: Φάρος της Μακεδονίας
Τεύχος: 575
Ημερομηνία: 11 Ιουλίου 1881
Εκτίθεται εις πώλησιν το λεγόμενον Κιουτσούκ-βεϊλίκ-τσαϊρή κείμενον εν τω χωρίω Ίσβορ του διαμερίσματος Παζαργκιόχ υπαγομένου εις το σανζάκιον Θεσσαλονίκης. Το μέρος τούτο περιλαμβάνει περίπου ως δύο τμήματα εκατόν έν’ και ήμισυ στρέμματα βοσκής (τσαΐρια)˙ συνορεύεται δε με όρος, δρόμον και τα τσαΐρια του ειρημένου χωρίου. Οι βουλόμενοι όθεν ν’ αγοράσωσιν αυτό, οφείλουσι ν’ αποτανθώσι προς τον ένδοξ. Τζελιάλ εφέντην, αντεισαγγελέα του ενταύθα Πρωτοδικείου.

11/5/09

"Τα Αηδόνια" τώρα και στο διαδίκτυο

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος "Τα Αηδόνια" του γειτονικού μας Παλαιοκάστρου δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια ενεργά στα πολιτιστικά τεκταινόμενα του τόπου μας. Από το 2004 μάλιστα εκδίδει και την εφημερίδα "Τα Αηδόνια" με λαογραφική, πολιτιστική και ποικίλη ύλη, η οποία πρέπει να σημειωθεί ότι διανέμεται δωρεάν!
Αυτή η εφημερίδα λοιπόν τώρα κυκλοφορεί και στο διαδίκτυο σε ηλεκτρονική μορφή.

7/5/09

Το πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου

Ενθύμιο Αγίου Χριστοφόρου 1963. Στη φωτογραφία διακρίνονται από αριστερά οι Βασίλειος Ι. Σαράφης, Δημήτριος Ι. Σαράφης και Θωμάς Οζούνης μπροστά από το εξωκλήσι του Αγίου Χριστοφόρου.

Όλοι οι χαλκιδικιώτες γνωρίζουμε ότι τα πανηγύρια στην Χαλκιδική (αμέτρητα στον αριθμό) τιμώνται με ιδιαίτερη ευλάβεια. Ένα από αυτά είναι και το πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου στον Άγιο Πρόδρομο Χαλκιδικής, στο εξωκλήσι του Αγίου, το οποίο βρίσκεται σε ένα μαγευτικό τοπίο ΝΑ. του χωριού. (Αν δε παινέψεις το σπίτι σου λέει, θα πέσει να σε πλακώσει...)

Παλαιότερα, όταν δεν υπήρχαν αυτοκίνητα, ο κόσμος ανέβαινε με τα άλογα και τα κάρα στο εξωκλήσι από την παραμονή. Μετά τον εσπερινό ο κόσμος επέστρεφε στο χωριό και δεν γινόταν γλέντι.

Την επομένη, ο χώρος του πανηγυριού γέμιζε από κόσμο, που είχαν έρθει για την θεία λειτουργία. Στρωσίδια, χρέμια, χαϊμαλιά έβγαιναν απ' τα μπαούλα και στρώνονταν στον περίγυρο για να κάθεται ο κόσμος. Οι κτηνοτρόφοι του χωριού τις προηγούμενες μέρες είχαν προσφέρει γάλα, το οποίο έβραζαν οι οικονομάδες ανήμερα του πανηγυριού και έδιναν στον κόσμο. Σπεσιαλιτέ της ημέρας το ζεστό ρυζόγαλο. Βέβαια όλο και κάποιος μεζές φερμένος από το χωριό έκανε την εμφάνισή του. Οι νοικοκυρές έβγαζαν το πλαστό που είχαν φέρει μαζί τους, τυρί, κτλ. Αλλά και τα πιτσιρίκια απολάμβαναν με τον δικό τους τρόπο το πανηγύρι. Άλλωστε υπήρχε άφθονος χώρος για παιχνίδι κάτω από τις γερασμένες βελανιδιές στον περίγυρο.
Τα χρόνια άλλαξαν. Πλέον έκαναν την εμφάνισή τους και οι πλανόδιοι μικροπωλητές με τις "πραγματειές" τους καθώς και τοπικές ορχήστρες προς τέρψιν των πανηγυριστών. Η πρόσβαση στο εξωκλήσι ήταν πιο εύκολη, τα αυτοκίνητα μετέφεραν τον κόσμο στο άψε-σβήσε, κατασκευάστηκε ένα σκεπαστό για τους οικονομάδες, το εξωκλήσι τοιχογραφήθηκε. Αλλά ο Άγιος Χριστόφορος δεν έπαψε να ευλογεί τους κατοίκους του χωριού, κι αυτοί με την σειρά τους να ανταποδίδουν την χάρη του, πανηγυρίζοντας στο όμορφο εξωκλήσι του.

Έτσι και φέτος θα εορταστεί η μνήμη του Αγίου Χριστοφόρου στον Άγιο Πρόδρομο. Την Παρασκευή 8 Μαΐου, παραμονή, και το Σάββατο το πρωί στο εξωκλήσι του Αγίου. Όσοι πιστοί προσέλθετε λοιπόν.
Υ.Γ. Μπορεί σήμερα να μην τηρείται το έθιμο της προσφοράς γάλακτος, αλλά σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες ανήμερα του πανηγυριού θα υπάρχουν και δυο-τρια καζάνια βραστό για τον κόσμο, έτσι για το καλό. Και επειδή μιλάμε για τον Άγιο Πρόδρομο, όλο και κανένα σουβλάκι θα κάνει την εμφάνισή του.

Υδρόμυλος Μυριοφύτου Χαλκιδικής

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 2292
Ημερομηνία: 31 Μαϊου 1918
ΔΗΛΩΣΙΣ
Κατόπιν νέας προσφοράς, επαναλαμβάνεται η δια πλειοδοσίας ενοικίασις του εν Μυριοφύτω (Χαλκιδικής) υδρομύλου της Ιεράς Μονής της Αγίας Αναστασίας, εν τω εν Θεσ/νίκη Μετοχίω αυτής, την προσεχή Κυριακήν ώραν 4-6 μ.μ., οπότε γενήσεται και η οριστική κατακύρωσις εις τον τελευταίον πλειοδότην.
Ο Ηγούμενος
Αρχιμ. Γρηγόριος

Κατασκευή οδού Γαλατίστης-Ρεσιτνικίων

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 3045
Ημερομηνία: 29 Ιουλίου 1920
Τύπος νεωτεριστού και δραστηρίου υπαλλήλου ο νομομηχανικός κ. Δραγάτσης, αποδεικνύεται εξ ίσου λεπτός και πλήρης τακτ εις τας υπηρεσιακάς του ανακοινώσεις.
Εις όσα εδήλωσε σχετικώς προς την κατασκευαζομένην οδόν Γαλατίστης - Ρεσιτνικίων, είμεθα σύμφωνοι. Αναγνωρίζομεν δε και εκτιμώμεν δεόντως την τολμηράν πρωτοβουλίαν του προς διαπλάτυνσιν ωρισμένων σημείων της οδού, της οποίας τα στενά σχέδια εχάραξεν, ως λέγει το υπουργείον.
Η βραδύτης όμως της κατασκευής δεν οφείλεται εις την έλλεψιν εργατών, αλλ' εις το ότι ο εργολάβος τους μισθοδοτεί με οκτώ μόνον δραχμάς την ημέραν απαιτών παρ' αυτών δωδεκάωρον σχεδόν εργασίαν.
Ήτο φυσικόν λοιπόν να του φύγουν οι εργάται και να μεταβούν εις τον θερισμόν, όπου απολαμβάνουν εικοσιπέντε δραχμάς την ημέραν.
Σχόλια: Τελικά κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ σε αυτόν τον τόπο, όσα χρόνια κι αν περάσουν...

6/5/09

Ήρθαν καράβια στου γιαλό (Πολύγυρος)

Ήρθαν καράβια στου γιαλό1
Ήρθαν καρά, κι ωχ αμάν αμάν
ήρθαν καράβια στου γιαλό (δις)
τούρκικα κι ρουμέικα. (δις)
Κι πιάστηκαν, κι ωχ αμάν αμάν
κι πιάστηκαν στουν πόλιμου (δις)
τρεις μέρις κι ένα γιόμα2. (δις)
Και νίκησαν, κι ωχ αμάν αμάν
και νίκησαν τα τούρκικα (δις)
και διώξαν τα ρουμέικα. (δις)
Κι ένα καρά, κι ωχ αμάν αμάν
κι ένα καράβι ξέχουρου (δις)
ξιχουριστό απού τ’ άλλα. (δις)
Έχει σταυρό, κι ωχ αμάν αμάν
έχει σταυρό στην πρύμνη του (δις)
κατάρτια σιδηρένια. (δις)
Φέρνει την Ά, κι ωχ αμάν αμάν
φέρνει την Άγια Τράπιζα (δις)
και το χρυσό Βαγγέλιο. (δις)
Και νίκησε, κι ωχ αμάν αμάν
και νίκησε τα τούρκικα (δις)
και μείναν τα ρουμέικα. (δις)
1. Ιστορικός, γυναικείος σταυρωτός χορός, με πολύ ιδιόρυθμο βηματισμό. Το τραγούδι έχει ηχογραφηθεί από την Χορωδία του Πολιτιστικού Συλλόγου Πολυγύρου στο cd "Παραδοσιακά Τραγούδια του Πολυγύρου".
2. Το απόγευμα.

Νέαι εκτοπίσεις

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 2374
Ημερομηνία: 22 Αυγούστου 1918
Νέαι εκτοπίσεις
Κατόπιν διαταγής της Γενικής Διοικήσεως διετάχθη η Ανωτέρα Διοίκησις Χωροφυλακής Μακεδονίας, όπως προβή εις την εκτόπισιν 55 οικογενειών λιποτακτών και ανυποτάκτων, καταγομένων εκ των χωρίων Πλανίτσα (Κιλκισίου), Πέτροβον, Επανωμή, Βαρβάρα, Δουμπιά, Ίσβορος, Τσαπράνη, Άνω Κουφάλια, Βούδριστα, Πιλωρίκιον, Βάλτα, Χανιώτη, Βέρροια, Ρεστενίκια, Ασβεστοχώριον, Λαγγαδά, Μασλάριον, Λίτσα, Νιγρίτα, Καρκάρα, Πόζαλα, Παζαρλή, Μπαϊρακλή, Σαράτση και Γεννιτσά, αίτινες και θέλουσι μεταφερθή εις τας Νήσους Ικαρίαν, Άνδρον, Τήνον, Σέριφον, Λέσβον, Σύρον και Σίφνον.
Σχόλια: Αν γνωρίζει κανείς ποιές οικογένειες από την Χαλκιδική εκτοπίσθηκαν εκείνη την περίοδο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.

5/5/09

Ληστρικές συμμορίες στη Χαλκιδική

Εφημερίδα: Φάρος της Μακεδονίας
Τεύχος: 560
Ημερομηνία: 22 Μαΐου 1881
Την 5ην εσπ. προσεβλήθη επίσης ετέρα συμμορία πλησίον του Μεταγκίτζι και επληγώθησαν μεν εξ’ αυτών 2, απηλλάγησαν δε δύο αιχμάλωτοί των.
Την εσπέραν της Τρίτης προς την Τετάρτην λησταί εισήλθον εις το …. Νεοχώρι, τζιφλίκιον των κ. Ρεγκάπη και Χουσνή βέη και συνέλαβον τρεις χωρικούς, τους απήγαγον εις τα όρη και ζητούσιν αδρά λύτρα...
Εν τω τελευταίω φύλλω κατεχωρίσαμεν περί της απελευθερώσεως του Άγγλου κ. Σούτερ1 πληροφορίας τινάς …. Είμεθα ήδη εις θέσιν να αφηγηθώμεν ….εξ ασφαλούς πηγής τα κατά την αιχμαλωσίαν και απελευθέρωσιν του ατυχούς κ. Σούτερ ως εξής.
Πλησίον του χωρίου Ισβόρου της Χαλκιδικής, ενός των λεγομένων Μαδεμοχωρίων, εξορύσσεται χρώμιον υπό εταιρίας, ης επιστάτης και διευθυντής εκεί ην ο κ. Σούτερ. Περί την 10ην ώραν ευρωπαϊστί της 26ης παρελθόντος Μαρτίου ληστρική συμμορία συγκείμενη υπό 25 εν όλω ληστών υπό την αρχηγίαν τριών αρχιληστών, Αριστείδη, Κατσαρού και Νταντούκα εισήλθεν εις την εν Ισβόρω οικείαν, εν η κατώκει ο κ. Σούτερ μετά της συζύγου και του θυγατρίου των καθ’ ην ώραν εκοιμώντο˙ κατ’ αρχάς ο κ. Σούτερ εξυπνήσας εκ της ταραχής και των πυροβολισμών ενόμισεν ότι θα ήταν απλοί κλέπται και ητοιμάζετο να εξέλθη ότε ήκουσε την έξω θύραν παραβιαζομένην και ρηγνιομένην δια πελέκεων και υποπτεύθη σπουδαιότερον τι, αμέσως έλαβε το όπλον του και ετοποθέτησε την σύζυγον και το κοράσιόν του εις το βάθος του δωματίου˙ μόλις όμως ήκουσε τους ληστάς απειλούντας τους εν τω παρακειμένω δωματίω τέσσαρας ανθρώπους του και ηννόησε τον κίνδυνον είδεν αυτούς εισελθόντας εις το δωμάτιόν του ξιφήρης.
Πρώτη των αίτησις ήτο να ειδοποιηθή το εξ 60 περίπου στρατιωτών εκεί πλησίον σταθμεύον απόσπασμα να μη κινηθή εναντίον των, διότι άλλως, θα εφόνευον τους ιδίους˙ ωδήγησαν δε τον κ. Σούτερ όπως εξελθών εις τον εξώστην φωνάξη τον Μελιαζίμην2 και συννενοηθή, όπερ και εγένετο, δόντος του κ. Σούτερ εγγράφως την παραγγελίαν. Το βέβαιον όμως είναι ότι το απόσπασμα δεν είχε μηδέν εισέτι εννοήσει ουδέ κινηθή. Οι λησταί εζήτησαν χρήματα και εβίαζον τον κ. και την κ. Σούτερ, αρνούμενους ότι έχουν, να ανοίξωσι τα κιβώτιά των προς επιθεώρησιν˙ αμφότεροι ηρνήθησαν, η κ. Σούτερ μάλιστα γενναιοτάτη δειχθείσα απήντησεν ότι δεν είναι υπηρέτριά των, αλλά δια τούτο ηπειλήθη δια γιαταγανίου και μόλις αφέθη ελευθέρα τη μεσολαβήσει του κ. Σούτερ ειπόντος αυτοίς ότι ήτο έγκυος.
Αφού οι λησταί ηρεύνησαν μόνοι πανταχού, δηλ. εντός των κιβωτίων, των επίπλων, στρωμνών και εις την στέγην και δεν εύρον [] 4 – 5 λίρας, διέταξαν άπαντας ήτοι τον κ. Σούτερ, την σύζυγόν του μετά του θυγατρίου και τους τέσσαρας ανθρώπους του να ακολουθήσωσιν. Ούτως εξεκίνησον η συνοδεία μετά μεγίστης ησυχίας, αλλά μεθ’ οδειπορίαν μιας και ημισείας ώρας εσταμάτησαν βλέποντες μετά πόσης δυσκολίας ηκολούθουν η κ. Σούτερ και το θυγάτριόν της και ανεπαύθησαν επί μίαν ώραν εκείθε σκεφθόντες, απεφάσισαν ν’ απολύσωσι την σύζυγον, το θυγάτριον και δύο υπαλλήλους, κρατήσαντες δε τους δύο υπηρέτας και τον κ. Σούτερ ηνάγκασαν αυτόν να γράψη εις τον πρόξενόν του ενταύθα ότι αν δεν στείλουν 15 χιλιάδας λιρών θα τον φονεύσουν και θα στείλουν την κεφαλήν του. Την επιστολήν λαβούσα η σύζυγος ανεχώρησε δια Θεσσαλονίκην.
Οι λησταί μετά των τριών αιχμαλώτων επροχώρησαν εις το βουνόν επί 2 – 3 ώρας, έμειναν εκεί επί μίαν ώραν, εκοιμήθησαν, κατόπιν πάλιν επροχώρησαν ενδότερον και διαμείναντες την ημέραν ήλλαξαν θέσιν την νύκτα. Τούτο επανελήφθη τακτικώς καθ’ όλην την διάρκειαν της αιχμαλωσίας εκτός των τελευταίων ημερών, καθ’ ώς ειδοποιήθησαν ότι δεν θα καταδιωχθώσι και έμειναν επί τινάς ημέρας διαρκώς εις το αυτό μέρος. Τέλος ήλθεν η 9ην…. μαΐου, Σάββατον, ημέρα της απελευθερώσεως.
Ήδη από της Πέμπτης ειδοποιήθησαν οι λησταί ότι αγγλικόν ατμόπλοιον έφερε τα ζητηθέντα λύτρα. Συνεφωνήθη λοιπόν να γίνη η παράδοσις του κ. Σούτερ και η παραλαβή των χρημάτων εν τη αυτή οικία Ισβόρου εξ ης τον παρέλαβον, ανεβλήθη δε τούτο μέχρι του Σαββάτου ένεκα παρεννοήσεως σύμβασης μεταξύ του κοτζάμπαση και του αξιωματικού. Το Σάββατον περί ώραν 8 ½ τουρκιστί ήλθον οι λησταί φέροντες τον κ. Σούτερ, εύρον τον κ. Μπίτζον, διερμηνέα του αγγλικού προξενείου ενταύθα …. παρέδωσε 30 σάκκους περιέχοντας έκαστον ανά 500ους λίρας. Οι λησταί τας εμέτρησαν μίαν προς μίαν ζητήσαντες μάλιστα και την αλλαγήν τριών εχόντων τρύπας, και επιμείναντες μάλιστα να κρατήσωσι και τον κ. Μπίτζον μέχρις ότου σταλώσι και αι άλλαι παραγγελίαι εις είδη, αλλά παραπεισθέντες υπό τούτων ότι ήτο παράβασις των συμπεφωνημένων, έλαβον τα χρήματα και κατ’ απαίτησιν των συνδειπνήσαντες περί λύχνων …. ανεχώρησαν επί τω όρω να μη εξέλθωσι της οικίας ο κ. Σούτερ και κ. Μπίτζος προ της εσπέρας της Κυριακής, άλλως ηπειλήθησαν θανάτω υπό των έξω του χωρίου περιπολούντων ληστών και υποσχέθησαν ότι ….
Ο κ. Σούτερ και Μπίτζος παραμείναντες μέχρι της δευτέρας εις μάτην, ανεχώρησαν εις την 1 ½ ώραν απέχουσαν παραλίαν Στρατώνι, όπου ήτο το ατμόπλοιον συνοδευμένον υπό πολλών Ισβοριτών ενόπλων και επιβιβάσθησαν αυτού, αφίκοντο δ’ ενταύθα την νύκτα της τρίτης 12…Ούτω μετά 42 ημερών αιχμαλωσίας, καθ ήν ο κ. Σούτερ ην δέσμιος και έφερε κάππαν καθ’ έκαστην δ’ εύρομεν εκ των περί θανάτου απειλών, απηλλάγη ούτως και απεδόθη εις τας αγκάλας της οικογενείας του χάριν εις την εξαιρετικήν φροντίδαν του αξιοτίμου Γεν. Προξένου της Αγγλίας κ. Βλούντ, προς εκ άπειρος ευγνωμοσύνη οφείλεται. Ο κ. Σούτερ είναι επίσης ευγνώμων και εις τους Ισβοριώτας δια την συνδρομήν των προς απελευθέρωσίν του.
1. Η απαγωγή του επιστάτη των μεταλλείων χρωμίου Ισβόρου κ. Σούτερ είχε συνταράξει την περιοχή της Χαλκιδικής στα τέλη του 19ου αιώνα.
2. Ο δικαστής του καζά (περιφέρειας) Κασσανδρείας.

3/5/09

Παλαιά κτίρια του χωριού (Μαρία Ι. Σαράφη)

Αφηγήτρια: Μαρία Ι. Σαράφη
Καταγραφή: Γιάννης Δ. Σαράφης
Τόπος: Άγιος Πρόδρομος
Ημερομηνία: 11/01/2005

Στο παρόν άρθρο γίνεται μία προσπάθεια αναγνώρισης και ταυτοποίησης μερικών κτιρίων και τοποθεσιών που υπήρχαν παλιά στο χωριό και δεν υπάρχουν σήμερα.
----------------------------------------------------------------------------------------
- Το άλλο που λέγαν ότι τα μνήματα ήταν παλιά εκεί που είναι τα καφενεία τώρα;
- Ικεί ήταν.
- Πού, απ' τη κάτω πλευρά απ' το δρόμο, απέναντι από την εκκλησιά;
- Ικεί που είνι τ' Θανάσ' τ' Αυγέρ’ του καφινείου1. Ικεί ήταν του νικρουταφείου, λέει.
- Αλλά δε θυμήθηκες εκείνο της εκκλησίας τι ήταν, εκείνο το χαμηλό2, το χαμώι…
- Να, ικεί έβγαζαν τα... κάτ' καζάνια του 'χαν, καζάνια βέβαια, έβγαζαν ούζο.
- Εκεί έβγαζε ο κόσμος, όλο το χωριό;
- Να, ικεί έβγαζι.
- Ή είχε και κάνα άλλο;
- Δεν είχι άλλου, ικεί ήταν.
- Και ήταν της εκκλησίας;
- Ήταν τ'ς ικκλισίας.
- Το πρόλαβες3 εσύ να δουλεύει;
- Όχ'.
- Δεν το πρόλαβες. Πιο παλιά ήταν;
- Ήταν παλιό τότι, έτσ' σα μισουγκρεμισμένου κιόλας, όταν του 'δα ιγώ.
- Και το γκρέμισαν εντελώς κι έφτιαξαν το καφενείο;
- Του γκρέμ’σαν.
- Και μετά το νοίκιασε κι ο θείος ο Γιώργος4. Πιο μπροστά το νοίκιασε κάνας άλλος;
- Πιο μπρουστά του 'χει.. η Αλέκους η Γιώργους5, ξέρου 'γώ... η Γέργους.
- Ο Γέργος.
- Νουμίζου ικείνους του 'χι.
- Και το δούλεψε πολύ καιρό;
- Δε ξέρου πόσα χρόνια του είχι...
- Και μέσ' το χωριό λέει είχε παλιά, πολύ παλιό χωριό. Και στην εκκλησία είχαν βρει γύρω-γύρω διάφορα. Ποια είναι παλιά σπίτια τώρα εκεί στο χωριό; - Πότε έσκαβαν να 'φκιάσ'ν ένα σπίτ' κουντά στην ικκλισία, ήταν ένας μπάρμπας Σαμαράς μάστορας τότι κι βρήκαν έναν... ικεί που έσκαβαν ένα φούρνoυ.
- Φούρνο; - Φούρνου ναι, που έσκαβαν για τα θιμέλια. Κι δε πάν να του πουν όμως στη 'στυνουμία γιατί θα... είχι δε διαδικασία, θα του κατέσχεζαν ύστιρα.
- Θα το σταματούσαν; - Θα του σταματούσαν. Κι λέει αυτός η μπάρμπας η Σαμαράς: «Ε μουρέ κι αυτοί φτουχαδάκια θα ήταν, έψηναν τίπουτα τούβλα λέει, τίπουτα κιραμiδια... κι είχαν φούρνου», κι ένας φούρνους βρέθ'κι ικεί έτσ’. Κι λεν μη του πούμι λέει στη ‘στυνουμία γιατί θα μας σταματήσ’ν, λέει. Θα φουνάζ’ν ‘δώ κάτ’ έχ’ αρχαία πράματα.
- Και το σκέπασαν;
- Του σκέπασαν αυτό.


----------------------------------------------------------------------------------------
1. Πάντως πρέπει να εκτείνονταν και απέναντι από την εκκλησία, σύμφωνα με διηγήσεις παλιών μαστόρων του χωριού, που μαρτυρούν την ύπαρξη διαφόρων ευρημάτων κατά την κατασκευή των σημερινών καφενείων.
2. Αναφερόμαστε στο κτίριο ιδιοκτησίας της εκκλησίας, που λειτουργεί τα τελευταία χρόνια ως ταβέρνα. Τελευταίος ενοικιαστής είναι ο συγχωριανός μας Αθ. Αδάμος. Παλαιότερα λοιπόν υπήρχε εκεί ένα χαμηλό κτίριο, πάλι ιδιοκτησίας της εκκλησίας, το οποίο ήταν ρακοκάζανο. Τα καζάνια μάλιστα της απόσταξης υπάρχουν ακόμη και φυλάσσονται στην εκκλησία του χωριού.
3. Λειτουργούσε δηλαδή πολύ πριν το 1946, έτος κατά το οποίο η αφηγήτρια ήρθε στον Άγιο Πρόδρομο.
4. Ο Γεώργιος Ι. Σαράφης.
5. Η αφηγήτρια στο συγκεκριμένο σημείο κάνει λάθος, μια και ο Αλέκος ο Γέργος δεν νοίκιαζε αυτό το κτίριο, αλλά για ένα διάστημα το καφενείο του Βασιλείου Βατζόλα, την τωρινή ταβέρνα του Μιλτιάδη Β. Βατζόλα.

Αρχαιοκαπηλία στο χωριό Άγιος Πρόδρομος

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 7638
Ημερομηνία: 29 Μαρτίου 1932

Μετήχθη χθες εκ του χωρίου Ριζόνι ο χωρικός Χρ. Μ. διότι σκάπτων παρά την θέσιν ........ του χωρίου Άγιος Πρόδρομος ανεύρε μαρμάρινην πλάκα φέρουσαν τέσσαρας αναγλύφους κεφαλάς ανδρών και μίαν επιγραφήν την οποίαν απεπειράθη να πωλήση εις αρχαιοκάπηλον τινά.

Η εν λόγω πλαξ, εποχής προβυζαντινής έφερε την κάτωθι επιγραφήν:

"ΑΡΤΕΜΙΔΩΡΟΣ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΩΝ ΤΑΙΣ ΣΥΜΒΙΑΙΣ, ΑΝΗΚΕ ΤΗ ΔΙΟ................ ΚΑΙ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΟΥ ΤΟΥ ΥΙΟΥ"

Εις το άνω αριστερόν του μαρμάρου υπάρχει επίσης η εξής επιγραφή:

Κ Φ Ν Μ ΛΙΝΟΣ [ή ΑΙΝΟΣ]

Σχόλια: Δυστυχώς στο συγκεκριμένο απόκομμα της εφημερίδας δεν είναι ευδιάκριτο το κείμενο όλης της επιγραφής ("Ανήκε τη Διο....."). Η τοποθεσία ανεύρεσης παραλείπεται σκόπιμα. Το χωριό Ριζόνι που αναφέρεται είναι τα σημερινά Ριζά. Επίσης δεν αναφέρεται που φυλάσσεται η επιγραφή, μετά την κατάσχεσή της. Αν γνωρίζει κάποιος οτιδήποτε σχετικό, ας επικοινωνήσει μαζί μας.

2/5/09

Κρούσματα ευλογιάς στα Ρεσετνίκια

Εφημερίδα: Φάρος της Μακεδονίας
Τεύχος: 1665
Ημερομηνία: 20 Μαρτίου 1893
Η νόσος ευφλογία
Εν τω χωρίω Ρεσετνίκια της Χαλκιδικής ως εκ της επισκήψεως της νόσου ευφλογίας πολλοί παίδες προσβληθέντες εξ' αυτής απεβίωσαν, αλλ' ήδη εμβολιασθέντων των κατοίκων η νόσος ήρξατο να εκλείπει.